Stacks Image p2_n2
Door Paul Ostendorf, futuroloog

Orde moet er zijn, chaos ook

Paul_Ostendorf_Columnist
Stel, je moet een keuze maken tussen orde en chaos. Tussen stabiel en labiel of tussen eenvoud en complexiteit. Dan ligt het voor de hand om daar niet al te lang bij stil te staan. Orde, stabiel en eenvoud klinken heel aantrekkelijk. Dat moesten we maar doen. Maar hoe verstandig dat ook lijkt zo eenvoudig ligt het niet. Er valt ook wat te zeggen voor de andere opties.
Wees gerust dit wordt geen manifest voor anarchie. Ik wil alleen maar wijzen op de valkuil bij het maken van de voor de hand liggende keuzes.
Als er al op enig moment sprake is van orde, stabiliteit en eenvoud is dat nooit voor lang. De reden ligt voor de hand. Vroeg of laat heb je te maken met verandering, innovatie of voortschrijdend inzicht. En aansluitend gaan je geliefde voorkeuren door het afvoerputje. That’s life as we know it. Met computers en software hebben we nooit te klagen over verandering. Of misschien juist wel want soms lijkt de mate van verandering in IT de snelste weg naar chaos. Zo worstelen we nu met cloud computing, security, business intelligence, big data, mobiliteit, data deduplicatie, enterprise 2.0 en nog veel meer. Zie dat maar eens allemaal naadloos te integreren.
Orde en chaos lijken misschien twee zijden van één munt maar in werkelijkheid heb je altijd met beide zijden tegelijkertijd te maken. Sterker nog, het is raadzaam om de grens tussen die twee bewust op te zoeken. Want daar gebeurt het. Voorbeeld. Stel je een lange reeks van bits voor. De grootst mogelijke orde zou dan bestaan uit een binaire rij die geheel uit nullen of volledig uit enen bestaat. Het toppunt van saai. Stel je nu het andere uiterste voor. Dezelfde reeks bits maar nu volledig random. Echte chaos. Daar kunnen we ook niets mee. Maar daartussen zitten ontzagwekkend veel andere binaire patronen. Het overgrote deel daarvan bevat nauwelijks informatie omdat ze teveel chaos of orde bevatten. Maar er bestaan ook heel wat binaire combinaties die wel veel informatie bevatten. Waarin precies de juiste hoeveelheid chaos en orde zit. Want dat is nu eenmaal het fundamentele kenmerk van informatie; een delicate balans tussen orde en wanorde. Op dat grensvlak vind je talloze mooie foto’s, prachtige boeken, geweldige muziek, die uitstekende app, het nieuws van morgen en dat oh zo belangrijke bestand.
Informatieverwerking vindt dus per definitie plaats op het grensvlak van chaos en orde. En dat wordt alleen maar logischer als je bedenkt dat informatieverwerking een afspiegeling is van de processen van alledag. En ook die schommelen tussen orde en chaos. Informatieverwerking is gewoon een model, een afspiegeling van - een deel van - de werkelijkheid.
De werkelijkheid als geheel is te complex om met onze hersenen - of informatiesystemen - te bevatten. We gebruiken daarom een model van de werkelijkheid. Een model waarin we voortdurend bezig zijn om meer orde te scheppen in meer chaos. Of je nou fysicus, econoom, politicus of informaticus bent. We maken allemaal gebruik van modellen. De een doet dat met mooie formules, een ander met mooie woorden. Een derde met mooie idealen en weer een ander doet dat met slimme code. Maar het zijn en blijven allemaal modellen. Geen ervan is perfect. Het perfecte model zou namelijk de werkelijkheid zelf zijn. En omdat die veel te groot en complex is, laten we aspecten weg. Wat er overblijft is een - onvolmaakt - model.
En als dat model af en toe chaotische trekjes vertoont is er niks aan de hand. Dat hoort er nu eenmaal bij. Als het model stabiel is, sluit het niet goed aan op de realiteit. En als het echt chaotisch is… dan is het ook een zootje.